پشت پرده فروپاشی یکی از بزرگترین امپراتوری های دنیا باستان - وبلاگ کشتی گیران

به گزارش وبلاگ کشتی گیران، حلقه های درختی که به طور پیوسته در حال کوچک شدن است و در یک مقبره فریجی قرار داشته به گروهی از دانشمندان یاری نموده تا تاریخ فروپاشی امپراتوری هیتی را تخمین بزنند: 3219 سال پیش.

به گزارش وبلاگ کشتی گیران به نقل از ال پائیس، برداشت غلات در تابستان آن سال وحشتناک بود و درست به همان میزان دو دوره پیش از آن نیز شرایط برداشت غلات در شرایط وخیمی قرار داشت. تمدن جنگ طلب به غلات وابسته بود و نمی توانست از کشاورزان مالیات بگیرد یا ارتش خود را تغذیه کند. قحطی در سطح گسترده ای ایجاد شد و دولت در نهایت از بین رفت. این نخستین باری نیست که تاثیرات آب و هوایی برای خاتمه دوره هیتی ها تمدن رقیب مصر رامسس دوم به عنوان مقصر اصلی شناخته می گردد با این وجود، پیش تر هرگز به این دقت تاریخ گذاری نشده بود. در مطالعه ای که به این نتیجه رسیده اشاره شده آن چه برای هیتی ها رخ داد می تواند نکته ای در خصوص خطرات تغییرات آب و هوایی به ما بیاموزد.

امپراتوری هیتی حدود 3670 سال پیش (حدود 1650 قبل از میلاد) در آناتولی مرکزی که بخش اعظم ترکیه امروزی را شامل می گردد پدید آمد. در طول پنج قرن پس از آن هیتی ها به همراه امپراتوری های آشور، بابل و مصر یکی از قدرت های بزرگ دنیا باستان بودند. با این وجود، در حدود 1200 پیش از میلاد مسیح خاتوشا مرکز شهر متروکه شد. زمانی که باستان شناسان بقایای شهر را کشف کردند هیچ مدرکی دال بر حمله یا بروز فاجعه دیگری مانند طاعون یا شورش نیافتند. آنان از خود پرسیدند چه چیزی باعث شد تا هیتی ها مرکز شان را که خانه خدایان شان نیز بود رها نمایند؟

برای دهه های متمادی بی ثباتی و جنگ بی وقفه منطقه مقصر نابودی امپراتوری ها بود. این منطقه به علت پیشرفت های فراوان در کشاورزی، معماری، نوشتن و تجارت بین المللی که در آنجا پدید آمده مهد تمدن نامیده شده است. بعضی افراد دریانوردی مرموز را مقصر اصلی می دانند و معتقدند آن عامل باعث ویرانی کل منطقه در سه هزار سال پیش شد. علم آب و هوا یک عامل دیگر را به این ترکیب اضافه نموده است: سرد شدن تدریجی این بخش از دنیا. به گفته بسیاری از مورخان عصر یخی کوچکی وجود داشت.

استورت منینگ باستان شناس دانشگاه کورنل در نیویورک استدلال می نماید که تغییرات طولانی مدت و مقطعی معمولا باعث فروپاشی نمی شوند، زیرا مردم و جوامع اغلب می توانند به روش های مختلف سازگار شوند.

با این وجود، او می افزاید: چندین سال متوالی بحران های غیر منتظره می تواند بسیاری از جوامع انسانی وابسته به کشاورزی و دامداری را تضعیف کند.

منینگ و همکاران اش در نتیجه مقاله ای که اخیرا در نشریه نیچر منتشر شده می گویند این همان موضوعی است که برای هیتی ها اتفاق افتاده است. منینگ مدیر آزمایشگاه حلقه درختی دانشگاه کرنل است حلقه هایی که با رشد درخت روی تنه ها شکل می گیرند ساعت های باشکوهی هستند. دندروکرونولوژی روشی علمی مبتنی بر حلقه های درختان است سالیابی رشد حلقه های درختان را امکان پذیر می سازد. با این وجود، از حلقه ها به مثابه هواشناسان دوران باستان نیز استفاده شده بود. ضخامت حلقه درخت نشان می دهد که سال رشد مرطوب یا خشک بوده است.

سال ها پیش مقبره ای حکاکی شده در دامنه کوه در چند مایلی آنکارا مرکز ترکیه کشف شد. تاریخ گذاری کربن نشان می دهد که آن یک اتاق تدفین 3000 ساله فریجی بوده که شاید به پادشاه میداس تعلق داشته، اما به احتمال زیاد پدرش در آن نگهداری شده بودند. فریجی ها پس از ناپدید شدن امپراتوری هیتی ها وارد آناتولی شدند، اما چوب به کار رفته در مقبره مذکور از درخت عرعر است که می تواند تا 900 سال عمر کند که شاهدان خاموش دوران هیتی محسوب می شوند.

منینگ و تیم اش از تازه ترین فناوری برای مطالعه چوب درخت عرعر استفاده کردند و دو مشاهده مهم داشتند همان گونه که انتظار می رفت آنان متوجه شدند که دوره های خشکسالی سالانه نسبتا رایج بود که دقیقا همان چیزی است که هیتی ها پیش بینی می کردند و برای آن برنامه ریزی نموده بودند. در واقع، سیلو های غلات که به وسیله پادگان ها محافظت می شدند در سراسر امپراتوری آن موقع پراکنده شده بودند همان گونه که سد ها و مخازنی به منظور حفظ آب برای فصول کم باران ساخته شده بودند.

با این وجود، گاهی اوقات یعنی تقریبا هر دو قرن یکبار مواردی از چندین سال خشک شدید احتمالا خشکسالی وجود داشت. این اتفاق صرفا یکبار در فاصله سال های 1198 تا 1996 پیش از میلاد مسیح در زمان ناپدید شدن تمدن هیتی (1200 پیش از میلاد مسیح) رخ داد.

گندم برای رشد به میزان مشخصی بارندگی به ویژه در فصل بهار احتیاج دارد. منینگ اطلاعاتی درباره بارندگی دوره هیتی ندارد، اما او و تیم اش توانستند استنباط نمایند که محصولات غلات در آن سه سال خشکسالی غیر قابل برداشت بودند.

دانشمندان از داده های قرن بیستم از یک ایستگاه هواشناسی در نزدیکی خاتوشا باستانی استفاده کردند و حلقه های درختان عرعر جوان را مورد مطالعه قرار دادند. آنان نتوانستند دوره های ناکامی در برداشت محصول را با ضخامت حلقه ها مرتبط ساخته و حداقل ضخامت مورد احتیاج برای حفظ محصول غلات را معین نمایند. ضخامت حلقه درخت عرعر در آن سه سال خشکسالی به حداقل نرسید. منینگ می گوید: ما نمی توانیم حجم دقیق باران را در آن موقع معین و شناسایی کنیم، اما می توانیم حدس بزنیم که احتمالا در حدود یا کمتر از میزان مورد احتیاج برای محصول غلات بوده است. برای هر حلقه، یک نسبت بین دو ایزوتوپ (تغییر های عنصر شیمیایی یکسان) وجود دارد. در این مورد، این نسبت بین کربن-13 (نادرتر) و کربن-12 است.

در سال های خشک برگ ها روزنه های خود را می بندند تا تبخیر و تعرق را به حداقل برسانند و از بروز استرس جلوگیری نمایند. این شرایط منجر به رشد کمتری می گردد که در سفت بودن حلقه و هم چنین نسبت هر دو کربن منعکس می گردد. نسبت کربن 13 به کربن 12 در آن سه سال خشکسالی به اوج خود رسید.

اریک کلاین باستان شناس و مورخ استاد دانشگاه جورج واشنگتن می گوید:خشکسالی تنها یکی از مسائل متعددی بود که هیتی ها و دیگر مردمان با آن روبرو بودند. او که نویسنده کتاب 1177 پیش از میلاد مسیح: سال فروپاشی تمدن (2021) است می گوید: فاجعه ای ناخوشایند وجود داشت که نه تنها منجر به فروپاشی امپراتوری هیتی شده بود بلکه منجر به فروپاشی سایر قدرت ها شد و شبکه تجارت بین المللی را که آن قدرت ها را به یکدیگر مرتبط می ساخت از بین برد.

چند دهه بعد تمدن میسنی ها سقوط کرد و امپراتوری های آشور، بابل و مصر دوران سختی را تجربه کردند که این دوره به عنوان اولین عصر تاریک شناخته می گردد.

در کتاب نوشته شده به وسیله کلاین چندین عامل توصیف شده که آن دوران را بسیار متشنج ساخته بود. این عوامل تغییرات آب و هوایی که منجر به خشکسالی، قحطی و مهاجرت شد و زلزله، تهاجمات و شورش های داخلی، فروپاشی سیستم ها و احتمالا شیوع بیماری را شامل می شدند.

کلاین می گوید از میان تمام عوامل موافق است که خشکسالی احتمالا نیروی محرکه اصلی بسیاری از مسائلی بود که جوامع اواخر عصر برنز با آن روبرو بودند.

البته همگان با این نظر موافق نیستند. دیوید کانیوسکی دانشمند آب و هوا و مورخ دانشگاه تولوز فرانسه با قاطعیت می گوید: سه سال برای فراوری غلات زمانی محسوب نمی گردد. امپراتوری هیتی دارای ذخایر غلات بود که می توانست سال ها دوام بیاورد. اگر خشکسالی تنها سه سال به طول می انجامید امپراتوری هیتی ها سال های بیش تری ادامه می یافت. من فکر می کنم عامل سرنوشت ساز ترکیبی از خشکسالی و دمای سردتر در یک دوره طولانی تر بود.

هوای سرد بر هیتی ها تاثیر گذاشت. مطالعه ای که به وسیله کانیوسکی و دانشمندان دیگر انجام شد تخمین زد که دما در حوالی زمانی که هیتی ها خاتوشا را ترک کردند بین 2.3 تا 4.8 درجه سانتی گراد کاهش یافت و بارندگی نیز با کاهشی 40 درصدی همراه بود.

کانیوسکی با منینگ موافق است که آب و هوا تنها عامل تاثیرگذار نبوده است. او می گوید: زمانی که تهدیدات اقلیمی با آسیب پذیری اجتماعی تلاقی می نمایند اقلیم نقش دارد. آب و هوا محرک فروپاشی امپراتوری هیتی یا بحران مدیترانه شرقی نبود. با این وجود، با تشدید بی ثباتی اجتماعی و سیاسی اواخر عصر برنز نقش مهمی ایفا کرد.

منینگ و همکاران اش بر این باورند که سرنوشت هیتی ها و آشوری ها قرن ها بعد (هم چنین به وسیله یک خشکسالی بزرگ ویران شده) درس های مهمی برای تغییرات آب و هوایی کنونی دارند.

منینگ می گوید: جوامع ما انعطاف پذیر هستند، اما تنها می توانند با تهدید ها و چالش های پیش بینی شده مقابله نمایند.

او می افزاید: با این وجود، تغییرات آب و هوایی کنونی ما را به سمت شرایط چالش برانگیزتر سوق می دهند. آب و هوای شدید که به شدت کشاورزی و سایر منابع (مانند شبکه های برق) را در یک منطقه بزرگ برای بیش از دو فصل برداشت تضعیف می نماید درست مانند شرایط پیش آمده برای هیتی ها ما را نیز به چالش می کشد. بله، ما حمل و نقل از راه دور، ارتباطات و بسیاری از مزایای تکنولوژیکی دیگر را در اختیار داریم، اما ما افراد، تهدیدات امنیتی و رهبران سیاسی بیش تری نیز داریم که ممکن است آمادگی یا توانایی سازگاری و کنار آمدن با بحران را نداشته باشند.