برآورد خسارات ناشی از تغییرات اقلیم در ایران؛ 160 میلیارد دلار
به گزارش وبلاگ کشتی گیران، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: مهم ترین عوامل ناشی از تغییر اقلیم که منجر به تحمیل هزینه های اجتماعی، محیط زیستی و مالی به ایران می گردد، تشدید خشکسالی و افزایش توالی و شدت سیلاب هستند.
به گزارش ایسنا داریوش گل علیزاده درباره دلیل بروز پدیده تغییر اقلیم گفت: عوامل خارجی از جمله فعالیت های خورشیدی و سیکل های میلانکوویچ (محور زمین و مدار زمین دور خورشید)، عوامل زمین شناسی همانند تشکیل و تکوین کوه ها و انفجارات آتش فشانی، تکتونیک صفحه ای و عوامل انسان ساز از قبیل فراوری گاز های گلخانه ای، تغییر کاربری زمین و سطح پوشش لایه ازن از جمله این دلیل هاست.
وی اضافه نمود: از جمله عوامل طبیعی افزایش فعالیت های خورشیدی و انرژی نور دریافتی به وسیله کره زمین است که به صورت نوسانی هر از چند 10 سال رخ می دهد، اما بر اساس مدل های اقلیمی و رصد عوامل طبیعی و انسان ساز، دلیل اصلی پدیده تغییر اقلیم طی 100 سال گذشته، تجمع گاز های گلخانه ای در اتمسفر کره زمین بوده است.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اضافه نمود: شواهد علمی متعددی وجود دارد که نشان می دهد غلظت بالای گاز های گلخانه ای در اتمسفر کره زمین ناشی از فعالیت های انسانی است. به بیان دیگر بر اساس بعضی عوامل می توان مقصر ایجاد تغییرات اقلیمی در کره زمین را فعالیت های انسانی ناشی از مصرف سوخت های فسیلی دانست. از جمله این عوامل می توان به مبانی فیزیکی اثر گلخانه ای گاز های گلخانه ای و نقش انتشارات انسان ساز در تغییر تعادل در چرخه کربن زمین، هم بستگی افزایش دما و تغییرات غلظت دی اکسیدکربن، شبیه سازی ها و پیش بینی های دقیق مدل های گردش عمومی جو اشاره نمود.
وی عدم مشاهده افزایش فعالیت خورشیدی به صورت مداوم پس از سال 1970 و منشاء احتراقی داشتن دی اکسیدکربن در اتمسفر (با آنالیز جنس دی اکسیدکربن موجود در اتمسفر، با قطعیت بالایی می توان غلظت بالای گاز های گلخانه ای را ناشی از سوختن سوخت های فسیلی و تجمع آن در اتمسفر کره زمین دانست.) را از دیگر عوامل ذکر کرد.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اضافه نمود: افزایش تدریجی غلظت گاز های گلخانه ای منجر به افزایش مستقیم مقدار گرمایش زمین یا به اصطلاح اجبار تابشی می گردد، اما نکته حایز اهمیت فعال تر شدن مکانیزم های غیرمستقیم اثرات بازخوردی تشدید کننده اثر گرمایش جهانی است که منجر به افزایش مضاعف گرمایش جهانی و پیامد های ناشی از تغییر اقلیم به صورت نمایی می گردد. به عنوان مثال، افزایش گاز های گلخانه ای منجر به افزایش دمای کره زمین می گردد. این افزایش دما تبخیر بیشتر آب دریا ها و افزایش رطوبت هوا را در پی دارد.
وی در ادامه گفت: بخار آب به عنوان یک گاز گلخانه ای قوی منجر به تشدید اثر گرمایش جهانی ناشی از انتشار گاز های گلخانه ای انسان ساز می گردد. این پدیده های برگشتی، عامل افزایش نمایی تغییرات اقلیمی و خسارات ناشی از آن است؛ لذا دلیل اصلی نگرانی از افزایش بیش از دو درجه ای دمای کره زمین و گذر از شرایط برگشت ناپذیر می گردد.
منطقه های که بیشتر درگیر تغییر اقلیم هستند
گل علیزاده در پاسخ به این پرسش که چه منطقه های از جهان بیشتر درگیر پیامد های این پدیده هستند؟ توضیح داد: تغییرات اقلیمی در سراسر کره زمین منجر به تغییر الگو های آب وهوایی می گردد و تبعات مثبت و منفی اقتصادی و زیست محیطی ایجاد می نماید.
در نواحی سردتر کره زمین، تغییر اقلیم منجر به افزایش امکان فعالیت کشاورزی و کاهش تقاضای انرژی شده است، اما در بیشتر منطقه ها مسکونی کره زمین، به ویژه منطقه ها خشک و گرم، تغییر اقلیم منجر به گرمایش زمین و تشدید رخداد های فرین (پدیده های حدی) شده است. از جمله این رخداد ها می توان به امواج حرارتی، آتش سوزی جنگل ها، خشکسالی، سیل، طوفان دریایی در نواحی ساحلی و طوفان ساحلی گرمسیری یا توفند (Hurricane) می توان اشاره نمود.
وی کاهش پوشش برف روی خشکی ها، ذوب یخچال های قطبی، بالا آمدن سطح آب دریا ها را ازدیگر پیامد های مستقیم تغییر اقلیم و کاهش تنوع زیستی و بحران آب، غذا و امنیت را از پیامد های غیرمستقیم تغییر اقلیم ذکر کرد که نتیجه اصلی تجمع این پیامد ها مهاجرت های درون یا برون سرزمینی است و منجر به بروز هزینه های بالای اجتماعی و اقتصادی در جهان خواهد شد.
تبعات تغییر اقلیم برای ایران
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این پرسش که پدیده تغییر اقلیم چه مشکلاتی برای کشور ما به وجود آورده است؟ اظهارکرد: مهم ترین عوامل ناشی از تغییر اقلیم که منجر به تحمیل هزینه های اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی به ایران می گردد، تشدید خشکسالی و افزایش توالی و شدت سیلاب هستند.
این خسارت ها به شکلی هستند که مطابق مدل های اقلیمی منطقه ای، در صورت تشدید پدیده تغییر اقلیم، تخمین هزینه دقیق از مقدار خسارات اقتصادی ناشی از تغییرات اقلیم در کشور وجود ندارد چراکه بروز پدیده تغییر اقلیم در کنار سایر عوامل ناشی از سوء مدیریت و برنامه ریزی سازگاری و مقابله با تغییر اقلیم منجر به ایجاد هزینه ها می گردد.
وی توضیح داد: در صورت سازگاری با تغییر اقلیم، خسارت های ناشی از آن قابل کاهش و کنترل است، اما در صورت عدم آمادگی بروز پدیده های ناشی از تغییر اقلیم می تواند بسیار خسارت آفرین باشد. به عنوان مثال پدیده سیل در شمال و جنوب کشور در بهار سال 1396 بین 3 تا 5 میلیارد دلار خسارت اقتصادی به کشور وارد نموده و خسارات جانی و بهداشتی قابل توجهی نیز به همراه داشته است، اما آمادگی برای بروز سیل به وسیله اصلاح و ارتقای عملیات آبخیزداری و کنترل حریم رودخانه ها و بستر های سیل خیز می تواند تا حد زیادی از این تخریب ها پیشگیری کند.
گل علیزاده با بیان اینکه خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی در جنبه های مختلفی مطرح است، اظهارکرد: در کشور ایران خشکسالی، امواج حرارتی و خسارات بهداشتی، آتش سوزی جنگل ها و افزایش توالی و شدت سیلاب در کشور از پیامد های اصلی نگران کننده هستند. این پیامد ها منجر به بروز خسارات در حوزه های مدیریت منابع آب شهری و به ویژه کشاورزی، سلامت، زیرساخت های شهری و شبکه فراوری و انتقال انرژی، فرسایش خاک، تنوع زیستی، توریسم و... می گردد.
وی اضافه نمود: مطابق آنالیز های کارشناسی، خسارات ناشی از تغییرات اقلیم در ایران طی 10 سال آینده حدود 160 میلیارد دلار تخمین زده شده است که این مقدار خسارت، طی سال های بعدی نیز به صورت نمایی افزایش خواهد داشت.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه دو نکته حائز اهمیت در مورد خسارات ناشی از تغییر اقلیم را باید مدنظر قرار داد، توضیح داد: افزایش تاب آوری و سازگاری با تغییر اقلیم به وسیله اقدامات مدیریتی پیش دستانه است که هزینه های بسیار کمتری نسبت به جبران خسارات وارد شده ناشی از تغییر اقلیم خواهند داشت.
نهاد های اقتصادی بین المللی متعددی نیز به منظور حمایت از اقدامات سازگاری با تغییر اقلیم در کشور های درحال توسعه، در جهان وجود دارند. از جمله این منابع، حمایت 50 میلیارد دلاری در حوزه سازگاری به وسیله صندوق اقلیم سبز (GCF) است.
وی اضافه نمود: خسارت اصلی ناشی از تغییر اقلیم به اقتصاد کشور، ناشی از اقدامات مقابله ای فرامرزی سایر کشور های جهان به منظور مقابله با تغییر اقلیم به وسیله کاهش تقاضای سوخت های فسیلی و اقتصادیات بر کربن محصولات دارای بار کربن بالا است. این مساله منجر به کاهش تقاضا و قیمت نفت و گاز و کاهش سود محصولات صنایع انرژی بر است که در بلند مدت کشور را از منابع وسیع بالقوه صادرات نفت و گاز و محصولات انرژی بر محروم می نماید.
این خسارت، بسیار نگران کننده است، از این رو باید هم راستا با کشور های OPEC گروه LMDC برای جبران و پیشگیری از آن در مجامع بین المللی تغییر اقلیم اقدام گردد.
اقدامات سازمان محیط زیست در حوزه تغییر اقلیم
گل علیزاده در پاسخ به این پرسش که مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در این ارتباط چه اقداماتی انجام داده است، اظهارکرد: سه گزارش ملی کشور در مورد تغییر اقلیم به وسیله دفتر ملی هوا و تغییر اقلیم تهیه شده است. طی سالیان گذشته، مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، سعی در گردآوری دانش فنی مورد احتیاج و ایجاد زیرساخت های ملی ارزیابی شرایط کشور در قبال تغییرات اقلیم نموده است. این اقدامات در قالب پروژه های مطالعاتی و تحقیقاتی انجام شده است. 11 پروژه پژوهشی و اجرایی تعریف شده ذیل پروژه Climate Promise مورد حمایت برنامه توسعه ملل متحد در ایران، تازه ترین کوشش های مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در این راستا بوده است.
وی تاکید نمود: این پروژه فرصت مناسبی جهت بروزرسانی زیرساخت های ملی آماربرداری مرتبط با تغییر اقلیم بود که به وسیله سازمان حفاظت محیط زیست مورد بهره برداری نهاده شد. 11 قرارداد پژوهشی در چهار محور اصلی در این پروژه مورد توجه نهاده شد. انتخاب مجریان فعالیت ها به صورت رقابتی و با در نظر گرفتن این نکته بود که ظرفیت سازی مناسبی در بدنه کارشناسی و پژوهشی کشور انجام گردد.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اضافه نمود: در فعالیت های ترویجی اول این پروژه، بیش از 350 مخاطب در دوره های آموزشی و رویداد های ایده پردازی شرکت کردند، حدود 20 محتوای آگاهی بخشی در قالب اینفوگرافی و پویانمایی تهیه شد و وب سایت تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست نیز طراحی شد.
32 گزارش فنی تخصصی در زمینه های مذکور تدوین و پس از ارزیابی های فنی و کارشناسی به وسیله مشاوران پروژه و کارشناسان ذیربط در سازمان حفاظت محیط زیست در قالب یک مجموعه 9 جلدی منتشر شده اند که در اختیار دستگاه های ذیربط در کمیته ملی تغییر اقلیم قرار خواهند گرفت. خروجی های این پروژه در این زمان و با در نظر گرفتن بودجه محدود، به کشور یاری خواهند کرد که با توجه به دستاورد ها برنامه ریزی مناسب تری برای سازگاری و مقابله با تغییرات اقلیمی انجام دهد.
وی درباره دستاورد های این پروژه شرح داد: برای اولین بار سامانه هوشمند گردآوری اطلاعات و محاسبه موجودی انتشارات بر بستر سامانه پایش آلایندگی سازمان حفاظت محیط زیست طراحی و اجرا شد که به یاری آن می توان طی زمان کوتاه تر و با دقت بیشتری موجودی انتشارات گاز های گلخانه ای در کشور را محاسبه و گزارش کرد علاوه بر آن با توجه به خلاء علمی شناسایی شده در کشور برای اولین بار خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی در حوزه های مختلف زیرساخت های شهری و شبکه انرژی، با دقت بالاتری تخمین زده شدند ضمن اینکه بر اساس تجارب پیروز بین المللی و با روش شناسی علمی، اولویت های اقدام ارتقای تاب آوری در این حوزه ها شناسایی شدند.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اضافه نمود: در حوزه کشاورزی و اقتصاد روستایی، راهبرد ارتقای سازگاری در برابر خشکسالی طراحی و در یک مطالعه موردی اجرا شد بعلاوه برای اولین بار به مساله خسارات اقتصادی ناشی از اقدامات و برنامه های جهانی کاهش انتشارات بر کشور، به دلیل کاهش عایدی های نفتی و صنایع انرژی بر به صورت ویژه پرداخته شد علاوه بر آن برای اولین بار راهبرد اقتصادی ملی تغییر اقلیم در کشور تنظیم شد که می تواند مبنای برنامه ریزی کشور برای جذب منابع اقتصادی مقابله با تغییرات اقلیمی در آینده باشد.
گل علیزاده اضافه نمود: برای اولین بار نقشه راه توسعه بازار کربن بر اساس زیرساخت های بازار بهینه سازی انرژی در کشور طراحی شد علاوه بر آن برای اولین بار ظرفیت سازی مورد احتیاج در کشور جهت احصای گاز های گلخانه ای پایه فلوئوری و رعایت الزامات گزارش دهی بر اساس چارچوب شفافیت ارتقا یافته و دستورالعمل های بروز محاسبه موجودی انتشارات مورد ارزیابی نهاده شد تا کشور بتواند با نگاه دقیق تری اقدام به پذیرش این دستورالعمل ها داشته باشد علاوه بر آن برای اولین بار بر اساس روش شناسی های علمی، محاسبه منظره انتشارات در کشور در سناریو های مختلف توسعه صورت گرفت و روش شناسی پایش مقدار عمل به برنامه های ملی کاهش انتشارات در کشور توسعه یافت.
وی ضمن بیان اینکه پروژه های متعددی به عنوان گام های آینده پس از سرانجام فعالیت های این پروژه شناسایی شدند، گفت: این همکاری بدون تحمیل نگاه های خارجی و با در نظر گرفتن اولویت های ملی برای سیاست گذاری هدفمند در حوزه مقابله با تغییرات اقلیمی، تجربه پیروزی در برنامه ریزی و اجرای یک فعالیت مشترک و بهره برداری از فرصت های بین المللی برای کشور بوده است علاوه بر این، برنامه ریزی آماده سازی کشور برای بهره گیری از حمایت های بین المللی مقابله با تغییر اقلیم در قالب برنامه آماده سازی gcf به وسیله مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم پیگیری شده است.
گل علیزاده در سرانجام تاکید نمود: بخش عمده ای از توان فنی و اجرایی مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم صرف دفع حاشیه ها و مقابله با مخالفت هایی بوده است که در فضای رسانه ای و متاسفانه حاکمیتی و اجرایی کشور با تشکیک در اصل وجود پدیده تغییر اقلیم در سطح جهان، وظیفه دولت برای مقابله با تغییر اقلیم در هر دو بعد سازگاری و کاهش انتشار را زیر سوال برده و سازمان حفاظت محیط زیست را تحت فشار قرار می داد.
این عدم همراهی بدنه حاکمیتی و اجرایی کشور، غالبا متاثر از ترجیح منافع سیاسی به منافع ملی و بدون توجه به واقعیت های علمی و کارشناسی بوده است که خسارات زیادی را متوجه کشور نموده است. ادامه انفعال کشور در زمینه دیپلماسی محیط زیست و همراه نشدن با رژیم جهانی مقابله و سازگاری با تغییر اقلیم منجر به انزوای بیشتر و تحمیل خسارات بیشتر ناشی از عدم امکان بهره برداری از فرصت ها و حمایت های بین المللی خواهد بود.
منبع: فرارو